Sesli Kitap Kaydı Yapılırken Uyulması Gereken Kurallar :
1- Kitabı okumaya başlarken, birinci ayrım denildikten sonra, önce kitabın adı, sonra yazarın ismi söylenir.
Daha sonra;
“Bu kitap ….. kütüphanesi Görme Engelliler Bölümü için okunmaktadır. Görme özürlülerin kullanımı dışında başka bir amaçla çoğaltılamaz ya da dağıtılamaz.” denilerek okuyanın adı ve soyadı söylenmelidir.
2- Bundan sonra kitabın türü, yayınevi, kaçıncı baskı olduğu, basım yeri ve tarihi, varsa çevirenin adı, sayfa sayısı gibi bibliyografik bilgiler de mutlaka okunur. Kitap ve yazarla ilgili bilgi ve yorumlar varsa atlanmadan seslendirilir. Bu tür bilgileri görmeyenlerin de öğrenmek isteyecekleri düşünülmeli ve zaman kazanmak için GEÇİLMEMELİDİRLER. Kitap adı ve yazar adı yabancı dilde olduğunda, o dilde telaffuz edildiği gibi okunduktan sonra bir defa da yazıldığı gibi okunmalıdır. Ön söz ve arka kapaktaki notlarla varsa içindekiler de başta okunmalıdır.
Kitabın sonundaki kaynakça, indeks ve sözlük gibi bölümler kitap bittikten sonra en son olarak okunmalıdır.
3- Dijital ses kaydı bilgisayar, cd-man ya da mp3 çalar gibi bir çok aygıtla dinlenebilmektedir. Görmeyen dinleyicinin CD kitapta kaldığı yeri kolay bulabilmesi yönünden ses kaydı 15 - 20 dakikalık pasajlar halinde yapılır. Okunan her pasajın başında (Birinci ayrım), (İkinci ayrım), (Üçüncü ayrım) ifadesi söylenmelidir. Bir kitap 20, 30, 45 ya da daha çok ayrımdan oluşabilir. Ayrımların süreleri mümkün olduğunca 20 dakikayı geçmemelidir. Okuyucu 20 dakikada kaç sahife kitap okuduğunu önceden tecrübe ederek, her ayrımı nerede bitireceğini kitap üzerinde sahife olarak işaretleyebilir. 20 dakika kuralı şu halde aşılabilir:
Okunan bölümün, pasajın ya da hikayenin son satırlarına gelinmişse süre yirmi dakikayı biraz aşsa bile O KISMI BİTİRDİKTEN SONRA ayrımı sonlandırmak yerinde olur. Bunun gibi belirli bir pasajın okunması 17, 18 dakika gibi bir sürede tamamlanmışsa yirmi dakika beklenmeden ayrım bitirilebilir.
4- Okunmaya başlanan kitabın içindekiler kısmı, atlanmaksızın bölüm ve alt başlıkları ile birlikte sayfa numaraları belirtilerek okunur.
5- Seslendirilen kitap, ders kitabı veya bilimsel türde bir eser ise her sayfa başında sayfa numarası belirtilir.Yeni sayfaya geçildiğinde cümle bitmemişse, cümle tamamlandıktan sonra sayfa numarası söylenir. Roman ve hikaye türü kitaplarda ise sadece her ayrımın başında sahife numarasını söylemek yeterlidir.
6- Kitap içerisinde yer alan resim,tablo ve grafikler,sıra numarasına göre takip edilerek tarif edilmelidir.
7- Dip notlar hemen içinde geçtikleri cümleden sonra seslendirilirler. Dip not okunurken “Dipnot” diye başlanır,varsa dip not sayısı verilir.(örn. Dipnot 5) dip notunun sonunda “Dip not bitmiştir.“ İfadesi kullanılır. Dip notlar tercihen daha hafif bir ses tonuyla okunarak farklı bir pasaj oldukları dinleyiciye hissettirilir.
8- Kitapta parantez içinde olan kısımlar için “Aç parantez ” deyip değişik bir ses tonuyla okunduktan sonra parantez kapanıyor denilir. Tırnak işaretleri içinse sadece ses tonu değişikliği yeterlidir, işaretlerin ayrıca söylenilmesine gerek yoktur.
9- Kitapta geçen kısaltmalar ilk keresinde açık haliyle, sonrakilerde ise kısa haliyle okunmalıdır.
Örneğin, MEB için ilk defasında Milli Eğitim Bakanlığı şeklinde açılımı verilip sonrakilerde MEB demek yeterlidir.
10- Seslendirme sırasında küçük bir dil sürçmesi bile olsa düzeltilmesi kaydın mükemmele yaklaşması için gereklidir. Kaydı bizzat okuyucu idare ediyorsa durdurup geri alarak tekrar okumalıdır. Kayıt bir operatör tarafından yapılıyorsa onu uyarıp geri alınarak tekrar okunması gerekir. Operatör kayıtları sonradan dinleyerek düzeltme yapıyorsa, hata yapılan yerde durularak 10 saniye kadar ara verilir ve sonra yanlış yapılan cümle baştan tekrar okunur. Bırakılan sessiz boşluk düzeltme sırasında gözle grafik olarak algılanır ve hatalı noktalara kolayca erişilebilir.
11- Kayıt sırasında cep telefonu kapalı olmalıdır. Telefon çalmasa bile sinyaller nedeniyle kayda vızıltı şeklinde parazitler yansıyabilmektedir.
Sayfa çevirme sesinin fazla olmamasına dikkat etmeli, mümkünse ağızdan nefes almalıdır. Burundan nefes alınması halinde bu ses sürekli olarak kayıtta duyulup dikkat çekebilmektedir.
12- Okuyucu önceden başladığı kitaba devam etmek üzere tekrar kayıt yapmaya geldiğinde, bir evvelki kaydın sonunu dinlemeli ve ses tonunun önceki kayıtlardan çok farklı olmamasına dikkat etmelidir.
13- Sandalyeye rahat bir konumda oturarak diyaframın sıkışmadan seslendirme yapılmasına dikkat etmelidir.
14- Stüdyoda su bulundurmalı ve 5 - 10 dakika arayla bir iki yudum içilerek ses tellerinin nemli tutulması ve böylece daha temiz bir sesle kayıt yapılması sağlanmalıdır.
15- Kitabın okunması tamamlandığında ( Örn. Haluk Yavuzer’in Çocuk Gelişimi ve Eğitimi adlı kitabının sonudur.) ifadesi kullanılır. Kaydın bitirilme tarihi de en sonda belirtilir.
16- Teknik kurallar:
Kitap okunurken mikrofona yakın durulmalıdır. Mikrofon yukarıdan aşağıya doğru ağıza küçük bir açı yapacak biçimde indirilerek konumlandırılmalıdır.. Böylece okuma sırasında ağızdan çıkacak nefesin mikrofona doğrudan temas etmesi önlenmiş olur. Aksi halde gereksiz ses patlamaları olur. Mikrofonun başına bir sünger takılması da yararlıdır. Mikrofondan uzak durmak ya da ağız hizasından başka bir yerde bulundurmaksa ses kaydının düşük olmasına neden olur.
17- Okuma tane tane ve çok acele etmeden yapılmalıdır. Mümkün olduğunca yüksek bir sesle okumak kayıt kalitesi yönünden yararlı olabilir. Bunu tecrübeyle anlamak gereklidir.
18- Yeni bir ayrıma başlanırken, örneğin üçüncü ayrım denildikten sonra kısa bir bekleme yapılıp okumaya başlanmalıdır. Ayrım sonunda da bir iki saniyelik boşluk verilmelidir.
19- Bir Örnek:
Birinci ayrım
Bir Dinazorun Anıları, Yaşantı
Mina URGAN
Yapı Kredi Yayınları, 47. baskı, Şubat 1999, İstanbul, 353 sayfa
Bu kitap Beyazıt Devlet Kütüphanesi tarafından görme engellilerin kullanımı için okutturulmuştur. Ticari amaçla çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
Okuyan Ayşe Akman.
Şimdi kapaktaki diğer bilgiler, arka kapak yazısı, ön söz, içindekiler ve baştaki diğer bilgiler okunur.
Artık kitabın asıl içeriğinin okunmasına başlanır ve 15 - 20 dakikalık bölümler halinde her birinin başına ayrım numarası söylenerek bitirilir.
Her ayrımın başında yukarıdaki bilgiler tekrar okunmaz. Sadece ayrım numarası söylenip okumaya devam edilir.
Kitap bitince de en sona:
“Mina Urgan’ın Bir Dinazorun Anıları adlı kitabının sonudur. Kaydın bitirilme tarihi: 10 haziran 2008” gibi bir ifade eklenir.
(Alıntılanmıştır.)
